Τουρίστας στην πόλη μου: Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης

Το project τουρίστας στην πόλη μου συνεχίζεται, σε αυτό εδώ το μικρό blog. Αυτή τη φορά βγήκα βόλτα για το Βυζαντινό Μουσείο Θεσσαλονίκης.

Δεν είχα ιδέα ότι αυτό το μουσείο θα μπορούσε να μου δείξει αντικείμενα της καθημερινότητας των προγόνων μας και επίσης να με εισάγει στον ορθόδοξο κόσμο του Βυζαντίου και όχι μόνο.

Γιατί στην ουσία αυτό κάνει, σε εκατοντάδες Έλληνες της Μακεδονίας που το επισκέπτονται καθημερινά.

Το βυζαντινό μουσείο απλώνει την ιστορία της πόλης (και όχι μόνο), σε 11 αίθουσες ξεκινώντας από τα παλαιοχριστιανικά χρόνια (4ος-7ος αι.).

Τα εκθέματα προέρχονται κυρίως από τον βορειοελλαδικό χώρο και μάλιστα τη Θεσσαλονίκη, τη σημαντικότερη πόλη μετά την Κωνσταντινούπολη στο ευρωπαϊκό τμήμα της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Παρουσιάζονται όχι απλώς ως έργα τέχνης, αλλά ως μαρτυρίες του πολιτισμού που τα δημιούργησε και της ανθρώπινης κοινωνίας που τα χρησιμοποίησε και πλαισιώνονται από ποικίλες πληροφορίες, που παραπέμπουν στο αρχικό τους περιβάλλον και λειτουργία.

Μπαίνοντας στο τεράστιο μουσείο, (για να είμαι ειλικρινής έψαξα λίγο για να μπω αλλά και να βγω καθώς είναι απέραντο και χάνεσαι λίγο...) Στην υποδοχή, αντικρίζεις το χαμογελαστό προσωπικό έτοιμο να σε εξυπηρετήσει.

Κόβεις το εισιτήριο σου (4 ευρώ, γενική είσοδος) και αφού σε κατευθύνουν προς τα που να πας και τι να δεις ξεκινάς. Προσωπικά ήμουν τυχερή καθώς δεν γνώριζα πως το μουσείο έκλεινε στις 15:00 μμ. και αφού πήγα στις 14:00 για να το επισκεφτώ, «προλαβαίνω; προλαβαίνω;», η πολύ εξυπηρετική φύλακας του μουσείου κ. Ελένη Κοκάρη, προσφέρθηκε να με ξεναγήσει στις 3 πρώτες αίθουσες για να δω τα βασικά και «σημαντικότερα» εκθέματα του μουσείου «γρήγορα και όμορφα» σύμφωνα με την ίδια. Με κατασκλάβωσε. Δεν είχα λόγια. Πρώτη φορά μου συνέβη αυτό σε μουσείο. Και πιστέψτε με έχω πάει σε πολλά...Ως συνήθως κοιτάνε να σε ξεφορτωθούν γρήγορα για να φύγεις από το κεφάλι τους, αλλά στην περίπτωση του Βυζαντινού Μουσείου, καμία σχέση! Με την κ. Κοκάρη λοιπόν, κατάφερα και είδα τα σημαντικότερα (τελικά είχε δίκιο), εκθέματα του μοναδικού αυτού μουσείου.

11 αίθουσες, μοναδικής ομορφιάς και σημασίας 

                                                                  Με μια γρήγορη ματιά λοιπόν περνάμε:

Στην 1^η αίθουσα του μουσείου, όπου το μεγάλο και κεντρικό έκθεμα είναι ο παλαιοχριστιανικός ναός. Στην έκθεση προσεγγίζεται η αρχιτεκτονική και ο διάκοσμος του παλαιοχριστιανικού ναού μέσω της παρουσίασης μιας επιλογής γλυπτών αρχιτεκτονικών μελών, λειτουργικών σκευών, ψηφιδωτών και τοιχογραφιών, που προέρχονται στην πλειοψηφία τους από ναούς της Θεσσαλονίκης. Για να πάρουμε μια ιδέα για το πως ήταν τότε οι ναοί. Όπως είναι και σήμερα, μη νομίζεται...ελάχιστες οι διαφορές!

Στην 2^η και 3^η αίθουσα βρίσκουμε  τάφους πλούσιων και φτωχών (μεγάλες οι διαφορές, αξίζει μια στάση για περαιτέρω μελέτη- πολύ ενδιαφέρον) καθώς επίσης και αντικείμενα που τα τοποθετούσαν μέσα σε αυτούς ακόμη τότε. Επιπλέον βλέπουμε αντικείμενα της καθημερινής ζωής των ανθρώπων της εποχής αλλά και επιτύμβιες στήλες, αφιερώματα κλπ.

Στις 4^η, 5^η και 6^η αίθουσα αλλάζουμε εποχή και περνάμε στην μεσοβυζαντινή περίοδο (8ος-12ος αι.). Από την Εικονομαχία στη λάμψη των Μακεδόνων και των Κομνηνών, βλέπουμε θέματα όπως η αρχιτεκτονική, η ζωγραφική και η γλυπτική του μεσοβυζαντινού ναού, ο μοναχισμός, ο εκχριστιανισμός των Σλάβων από τους Θεσσαλονικείς αδελφούς Κύριλλο και Μεθόδιο, τα νεκροταφεία, η κεραμική, τα μολυβδόβουλλα και τα νομίσματα.

Στην αίθουσα 7, η υστεροβυζαντινή περίοδος. Δηλαδή, έπειτα από την άλωση της Κωνσταντινούπολης στα 1204 από τους Λατίνους της Δ΄ Σταυροφορίας και την οριστική άλωση της από τους Τούρκους στα 1453. Με την άλωση από τους Τούρκους έρχεται και το τέλος της βυζαντινής αυτοκρατορίας. 

Η αυτοκρατορία δίνει αγώνα επιβίωσης, με τα οικονομικά της σε κακή κατάσταση, με εμφυλίους πολέμους και με σταδιακή συρρίκνωση της εδαφικής έκτασής της, η καλλιτεχνική και πνευματική δραστηριότητα παραδόξως γνώρισαν νέα άνθηση. Στη συγκεκριμένη αίθουσα παρουσιάζονται αντιπροσωπευτικά έργα της τέχνης της περιόδου, όπως ο γνωστός «Επιτάφιος της Θεσσαλονίκης», εικόνες και τοιχογραφίες, καθώς και μαρμάρινες ανάγλυφες εικόνες. Μια σειρά έργων ταφικού προορισμού δίνουν πληροφορίες για τις ταφικές συνήθειες, τη ζωγραφική, τη γλυπτική και την προσωπογραφία της εποχής. Παρουσιάζονται επίσης το νομισματοκοπείο της Θεσσαλονίκης, η υαλουργία της, καθώς και κεραμικά εργαστήρια που εντοπίστηκαν στη Μακεδονία και τη Θράκη.

Γυάλινα ευρήματα, εντυπωσιακές εικόνες και υφάσματα συναντάμε εδώ.

Στην 8^η και 9^η αίθουσα παρουσιάζονται αντίστοιχα δύο μεγάλες ιδιωτικές συλλογές που δωρήθηκαν στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού.  

Συλλογή Ντόρης Παπαστράτου

Τα ορθόδοξα θρησκευτικά χαρακτικά, τα οποία αποτελούν το αντικείμενο της συλλογής της Ντόρης Παπαστράτου, είναι ένα εικαστικό είδος με προέλευση από τη Δύση, που στα μέσα περίπου του 17ου αιώνα υιοθετήθηκε και από την Ορθόδοξη Εκκλησία.  Την πλούσια και μοναδική σε ποικιλία έργων συλλογή της συγκροτούν 198 χαρακτικά του 18ου -19ου αι. και οκτώ ξύλινες και χάλκινες μήτρες, που δωρήθηκαν στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού το 1994 από τις θυγατέρες της Μαρίνα Ηλιάδη και Δάφνη Παπαπαναγιώτου. Στην έκθεση παρουσιάζονται μία χαλκογραφημένη πλάκα και 29 χαρακτικά, που προέρχονται από όλους τους κύριους τόπους εκτύπωσης ελληνικών θρησκευτικών χαρακτικών: τη Λεόπολη (Lviv) της Ουκρανίας, τη Βιέννη, τη Βενετία, την Κωνσταντινούπολη και το Άγιο Όρος. Ορισμένα από αυτά είναι πολύτιμα, καθώς είναι τα μοναδικά αντίτυπα που διασώθηκαν.

Το βυζάντιο, μετά το Βυζάντιο

Αίθουσα 10: «Το Βυζάντιο μετά το Βυζάντιο»: Η βυζαντινή κληρονομιά στους χρόνους μετά την Άλωση. 1453-19ος αι.

Η έκθεση αφορά την περίοδο από την άλωση της Κωνσταντινούπολης μέχρι το τέλος του 19ου αι. Η βυζαντινή κληρονομιά είναι ιδιαίτερα εμφανής στον τομέα της θρησκευτικής ζωγραφικής η οποία αναπτύχθηκε διαφορετικά, ανάλογα με την περιοχή και το καθεστώς της κυριαρχίας, οθωμανικής ή ενετικής.          

Εικόνες, ιερά άμφια και μικροαντικείμενα βρίσκουμε σε αυτήν την αίθουσα.

Αίθουσα 11: Ανακαλύπτοντας το παρελθόν

Ο «επίλογος» της μόνιμης έκθεσης παρουσιάζει με αυθεντικό υλικό αλλά και με ψηφιακές εφαρμογές την πορεία που ακολουθεί το αρχαίο αντικείμενο από την ανασκαφή, όπου ανακαλύπτεται, στο μουσείο, όπου εκτίθεται, περνώντας από τα ενδιάμεσα στάδια της καταγραφής, της μελέτης και τη συντήρησης. Παρουσιάζεται ακόμη η ιστορία των μουσείων με ηλεκτρονικό τρόπο.

Στην τελευταία αυτή αίθουσα βλέπουμε το εκπληκτικό ψηφιδωτό δάπεδο από σπίτι στη Θεσσαλονίκη (5ος αι.), όπου απεικονίζονται ο ζωδιακός κύκλος και προσωποποιήσεις μηνών και ανέμων, αποτελεί το μοναδικό αρχαιολογικό έκθεμα της αίθουσας. Όλα τ’ άλλα σε αυτήν την αίθουσα είναι ηλεκτρονικά.

«Εκ Θεσσαλονίκης Φως»

Μέχρι τις 4 Μαίου, το Βυζαντινό μουσείο φιλοξενεί και την έκθεση «Εκ Θεσσαλονίκης Φως», τιμώντας τη Θεσσαλονίκη ως γενέτειρα πόλη των αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου. Μέσα από την πρωτότυπη αυτή περιοδική έκθεση αναδεικνύεται η καθοριστική συμβολή των Θεσσαλονικέων αδελφών Κωνσταντίνου - Κυρίλλου και Μεθοδίου στην επινόηση της σλαβικής γραφής, την καθιέρωση του κυριλλικού αλφαβήτου -του τρίτου επίσημου αλφαβήτου της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης-, καθώς και τη συνακόλουθη διάδοση του Χριστιανισμού στον κόσμο της σημερινής Κεντρικής Ευρώπης και όχι μόνον.   

Η έκθεση στεγάζεται στην πτέρυγα περιοδικών εκθέσεων «Κυριάκος Κρόκος». Δίπλα ακριβώς από τον κύριο χώρο του μουσείου.

Την συγκεκριμένη περιοδική έκθεση δεν την πρόλαβα λόγω ωραρίου αλλά ο ευγενικός κύριος στην είσοδο μου είπε πως από τον Απρίλιο (δηλαδή τώρα), το ωράριο θα μεγαλώσει και θα μπορούμε περισσότερες ώρες να απολαύσουμε την έκθεση αυτή.

Όσον αφορά το gift shop, έχει λίγα πολύ συγκεκριμένα πράγματα που αφορούν το ίδιο το μουσείο. Ένα σχέδιο κούπας, σουβέρ, t-shirt. Το βιβλίο για το ίδιο το μουσείο είχε τελειώσει όταν πήγα εγώ. Να σημειωθεί πως έχει μεγάλη ποικιλία βιβλίων και οδηγών που αφορούν τη Μακεδονία και διάφορα άλλα μουσεία της χώρας όπως και διάφορα είδη που επίσης αφορούν εκθέματα άλλων μουσείων. Οι τιμές, normal, όπως είναι σε όλα τα μουσεία της χώρας.

Το Βυζαντινό Μουσείο σήμερα, διατηρείτε σε εξαιρετική κατάσταση μέσα σε ένα εκπληκτικό κτίριο όπου στεγάζει εντυπωσιακά εκθέματα. Προσωπικά είχα μικρές προσδοκίες γι αυτό το μουσείο και με εξέπληξε ευχάριστα. Δεν το περίμενα να είναι τόσο ανέλπιστα καλό. Συγχαρητήρια στους ανθρώπους του που το κρατούν σε αυτήν την καλή κατάσταση σήμερα. 
Και η περιπλάνηση συνεχίζεται...